Nöbetçi Eczaneler
Bugün, yazdığım genel konulardan farklı olarak biraz daha özel bir konuya değinmek istedim. Kahve ve kola ile sıkça anılan ve hepimizin bildiği kafeinden, özellikle sporcu performansına etkisinden farklı birçok araştırmadan faydalanarak bahsetmek istiyorum.
Kafein, kahve ağacının tohumlarında, çay bitkisinde ve kakao ağacının tohumlarında bulunan, uyarıcı etkisi olan bir maddedir. Yiyecek ve içecekler ile vücuda alınmasının yanında sporcular tarafından tablet şeklinde de tüketilebilmektedir. Kafein yiyecek ve içecekler ile alındığında yaklaşık 1 saat içinde kanda en yüksek seviyeye ulaşmakta ve etkisi 3-4 saat sürmektedir. Kas ve sinirleri uyarıcı, oksijen tüketimini arttırıp metabolizma hızını arttırıcı, lipoliz yoluyla yağ yakımını kolaylaştırıcı, vücut ısısını arttırarak kalori harcamasına yardımcı olması nedeniyle sporcular tarafından tercih edilmektedir. Kafeinin merkezi sinir sistemini uyarıcı etkisinin olması sporcuda ayrıca yorgunluk hissini azaltmakta ve zihinsel odaklanmayı arttırmaktadır.
Yapılan bir çalışmada (Fox ve ark. 1988) kafein almadan 2,5 saatte maratonu tamamlayan atletler kafein alımıyla bu süreyi 10 dakika kısaltmışlardır. 3,5 saatlik maraton koşusunda ise bu süre 15 dakikaya çıkmıştır. Bisikletçiler üzerinde yapılan bir çalışmada (Costil ve ark. 1978) kafein alan grubun performansı almayan gruba göre daha yüksek çıkmıştır. Kuvvet antrenmanlarının bazılarında etkili olan kafein, bacak kaslarının ağırlıklı kullanıldığı bir antrenmanda yüzde 7’lik kaldırma kuvveti artışı sağlamıştır. Farklı bir çalışmada (Graham ve ark. 1985) kafein alan sporcuların karşılaştırılan gruptan 2-3 km daha uzun koştukları tespit edilmiştir. Son olarak kafein takviyesinin, uzun süreli aerobik tipi aktiviteler ve kısa süreli, yüksek yoğunluklu egzersiz dahil olmak üzere, egzersizin birçok yönünü keskin bir şekilde iyileştirdiğini gösteren çalışmalar da mevcuttur.
Tüm bu performans arttırıcı etkilerinin yanına alınan kafein dozu bireyin sağlığı için önemlidir. Kafeinin günlük 200-400 mg tüketilmesi yeterlidir, önerilenden fazla alınan kafein kalp ritminde bozukluklara, aşırı idrara çıkışa, titremeye, duygu durumunda değişikliğe, uykusuzluğa ve idrar ile kalsiyum atımına neden olabilmektedir.
İçeceklerin kafein miktarlarını değerlendirecek olursak, 1 fincan (200 ml) filtre kahve 135-200 mg, cappuccino 100 mg, hazır sade kahve 100 mg, demleme siyah çay 57 mg; 1 küçük fincan türk kahvesi 57 mg, espresso 100 mg; 1 kutu (330 ml) kola 30-56 mg, soğuk çay 70 mg kafein içermektedir. Kısacası bu tarz içeceklerin günlük 1-2 fincan ile sınırlı tutulması hem yağ yakım metabolizması hem de sporcu performansı açısından yeterli olacaktır. Haftaya görüşmek üzere…