İnsanlık tarihi kadar eski!..

Yaşı 50’nin üzerinde olan ve kırsalda büyümüş olan birçok kişi sepet ile bahçelerden meyve toplamıştır. Sepet kullanımı ve sepetçilik ise neredeyse insanlık tarihi kadar eskidir. Günümüzde çok sepet satan iş yeri kalmıştır.

Taşıma amaçlı ağaç dalları, saz, kamış, buğday sapı gibi malzemelerle örülerek üretilen saplı, sapsız, kulplu kaplara sepet, bunları üretenlere de sepetçi denir. Kimi zaman içine koyulanlara göre sele sepeti, çamaşır sepeti, küfe gibi isimler de alır. Sepet üretiminde temel malzeme olan ağaç dallarından ince uzun şeritler çıkarılır. İstenen biçimde dikey dallar aracılığıyla oluşturulan sepet, iskeletinin alt kısmından başlayarak üst kısma doğru birbiri arasından geçirilen dallarla dairesel olarak örülür. Örülen kısımlar tokmakla sıkıştırılır. Tamamlandıktan sonra istenirse önce çeşitli desenler çizilerek boyanır, sonra verniklenir. Günümüzde Kastamonu, Karamürsel, Trabzon, Rize gibi yörelerde sepet az da olsa yapılmaktadır.

Sepetçilik sanatı insanlık tarihiyle başlar. Toplumların kültür tarihlerine katkısı bulunan sanatlardan biridir. Bugün Afrika’da Eski Mısırlıların beş bin yıl önce sepet yapımında kullandıkları teknik ve metot kullanılmaktadır. Sepetçilik güzel bir el sanatı olmakla birlikte, bu sanatta uğraşanların iç dünyalarını da dışarıya aksettirir. Sepet örgülerindeki zerafet, renk, doku, desen, şekil çeşitlerinde bunu görmek mümkündür.

Sepetçilik genelde bir el sanatı olduğu için her yöreye göre çeşitli şekilleri vardır. Örülen sepetin hangi amaçla kullanılacağı, örgüsünde kullanılacak malzemeyi ve şeklini belirler. Mesela tahıl veya sıvı konulacak bir sepetin son derece sık örülmesi, aralarına başka malzemelerin kullanılması lazımdır. Bunun yanında, kafes, ağ, tuzak vb. yerlerde kullanılacak sepetlerse delikli olur. Günümüzde çok değişik sepet örme teknikleri vardır. Bunlardan iki tanesi bütün sepet örme tekniklerinin temeli sayılır. Birincisi, tek bir liften yapılan rulo kıvrımlarının birbirleri üstüne dikilmesidir. İkincisi ise, kafes veya hazır örgüdür. Sepet örgü biçimleri bazen metal bazen de porselen gibi daha sert malzemelerle de taklit edilmeye çalışılmıştır.

“Sepetin Yerini Plastik Aldı”

50’li yaşlarda olan ve kırsalda büyümüş olan birçok kişi sepet ile bahçelerinden meyve toplamıştır. Günümüzde sepet kullanımı çok azalmıştır bunun yerini plastik kaplar ve araçlar aldı. Sepet kullanımı nostalji oldu. Son zamanlarda bazı düğünlerin kına gecelerindeki eğlencelerde nedimeler ellerinde sepetler ile gösteri yapıyor. Bazı köylerde sepet kullanımı azda olsa yaygın olurken özellikle şehirlerde büyüyenler sepetleri sadece fotoğraf ve filmlerde görüyor.

“Sele Tarih Oldu”

Sepetin biraz büyüğü ise sele oluyor. Geçmişte üzüm bağlarında ürünü toplamak için genlikle seleler kullanılırdı. Günümüzde ise sele bulabilmek neredeyse imkansız. Karadeniz bölgesinde azda olsa engebeli arazilerde çay toplamak için seleler kullanılıyor.

Kent merkezinde ise sepet satan iş yeri bulmak zor. Sadece birkaç dükkanda sepet satılıyor.  Sepet fiyatları ise büyüklüğüne ve tasarımına göre değişiyor.