Nöbetçi Eczaneler
Kentsel dönüşüm, şehirlerin fiziksel, sosyal ve ekonomik olarak yenilenmesi ve iyileştirilmesi amacıyla yapılan bir uygulamadır. Kentsel dönüşümün, deprem riski taşıyan, sağlıksız, güvenliksiz ve altyapısı yetersiz olan yapıların yıkılıp yeniden yapılması gibi olumlu yönleri vardır. Ancak, kentsel dönüşümün, vatandaşların konut hakkı ve mülkiyet hakkı gibi temel haklarını da etkilediği unutulmamalıdır.
Bu bağlamda, kentsel dönüşüm yasasında yapılan son değişiklikler, bu hakların nasıl korunacağı ve sınırlanacağı konusunda önemli soruları gündeme getiriyor. Bu soruları cevaplamak için, 19. yüzyılın ikinci yarısında sosyal adaleti savunan bir felsefi, iktisadi, siyasal ve toplumsal yaklaşım olan Marksizm’i ortaya koyan Karl Marx ve Friedrich Engels’in konut hakkı ve mülkiyet hakkı üzerine düşüncelerine başvurabiliriz.
Marx ve Engels, konut hakkının, insanların temel ihtiyaçlarından biri olduğunu ve bu hakkın herkes tarafından eşit bir şekilde kullanılması gerektiğini savunuyorlardı. Onlara göre, konut hakkı, sadece bir barınma ihtiyacı değil, aynı zamanda insanların yaşam kalitesini doğrudan etkileyen bir faktördü. Marx, konut sorununun, kapitalist toplumun ürettiği bir sorun olduğunu ve bu sorunun ancak toplumsal devrimle çözülebileceğini ileri sürüyordu. Engels ise, konut sorununun, işçi sınıfının ezilmesinin ve yoksullaşmasının bir sonucu olduğunu ve bu sorunun ancak işçi sınıfının özgürleşmesiyle ortadan kalkacağını vurguluyordu.
Ancak, kentsel dönüşüm yasasındaki son değişiklikler, bu hakkı tehdit ediyor gibi görünüyor. Özellikle, “rezerv alan” tanımının genişletilmesi ve kentsel dönüşüm kararı için kat maliklerinin yarıdan bir fazlasının onayının yeterli olacağına dair önerilen değişiklikler, vatandaşların konut haklarını tehlikeye atabilir. Bu değişiklikler, şehirlerdeki rantı yüksek alanların kamulaştırılmasına ve vatandaşların kent merkezlerinden uzaklaştırılmasına yol açabilir. Bu durum, hem vatandaşların yaşam kalitesini düşürebilir, hem de kentlerin sosyal dokusunu bozabilir.
Mülkiyet hakkı konusunda ise Marx ve Engels, bu hakkın toplum yararına olacak şekilde sınırlanabileceğini belirtmişlerdir. Onlara göre, mülkiyet hakkının kullanılması, toplumun genel çıkarlarına hizmet etmeli, bireysel çıkarların toplumun çıkarlarının önüne geçmesine izin verilmemelidir. Marx, mülkiyet hakkının, kapitalist toplumda sınıfsal bir ayrımcılık aracı olduğunu ve bu hakkın, işçi sınıfının emeğini sömüren burjuvaziye ait olduğunu iddia ediyordu. Engels ise, mülkiyet hakkının, toplumsal eşitsizliği ve adaletsizliği körüklediğini ve bu hakkın, işçi sınıfının örgütlenmesini ve mücadelesini engellediğini savunuyordu.
Fakat, kentsel dönüşüm yasasındaki değişiklikler, mülkiyet hakkının toplum yararına sınırlanmasının ötesine geçebilir. Şehirlerdeki rantı yüksek alanların ‘kentsel rezerv alanı’ olarak adlandırılması ve kamulaştırılması, bireysel mülkiyet haklarını ihlal edebilir. Bu değişiklikler, vatandaşların tapularını ellerinden alabilir, hak arama süreçlerini zorlaştırabilir ve mülkiyet hakkını gasp edebilir.
Sonuç olarak, Marx ve Engels’in konut hakkı ve mülkiyet hakkı üzerine düşünceleri, kentsel dönüşüm yasasındaki değişikliklerin potansiyel tehlikelerini anlamamızda bize yol gösteriyor. Bu düşünceler, toplumun genel çıkarlarını gözetirken bireylerin temel hak ve özgürlüklerini de koruyan bir dengeyi sağlama konusunda bize rehberlik ediyor. Bu denge, hem bireylerin yaşam kalitesini artıracak, hem de toplumun genel çıkarlarını koruyacaktır. Ancak, kentsel dönüşüm yasasındaki değişiklikler, bu dengenin bozulmasına yol açabilir. Bu nedenle, bu değişikliklerin etkilerini dikkatle izlemek ve gerektiğinde müdahale etmek önemlidir.
Hüseyin ÇAY
Sosyal Bilimler Uzmanı
P4C Felsefe Eğitmeni
