Bir varmış, bir yokmuş…

Neden hasta olduk gene diye soranlar oluyor. Rus Çarı’na gönderme yapıyorlar. Anlamıyor değiliz. Hasta olduk işte. Cevap için 2001 krizi denen saçmalığa iyi bakmalı. Yok Anayasa kitapçığı fırlatmış da… Rahmetli Ecevit bundan hicap duymuş da… Derviş geldi, ekonomiyi sözüm ona “tedavi” edip gitti. Kimin yararına? Biliyorsunuz. Şimdi yine ekonominin iyi olmadığı söyleniyor.

Geçmiş, geçmişte ancak bugün ile bağını koparmak mümkün değil. Yıl 2018. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı’nın (OECD) Daha İyi Yaşam Endeksi’ndeki “yaşamdan memnuniyet” anketinde 35 ülke arasında sondan 4. olmuşuz. 31. Ülkeyiz yani… Eskiden olsa Yunanistan kaçıncı diye sorardık. Kimse sormuyor artık. Belli, bu adamlara yetişemeyeceğiz duygusu yerleşti. Ayrıca bu bir sportif müsabaka değil. İnsani gelişmişlik endeksi üzerinde maç mı olur Allah aşkına? Ya gelişmişsindir, ya da gelişmemiş… Neyse Efendim.

Türkiye’de yıllık hane halkı harcanabilir kişisel gelir miktarı 19.139 TL iken (4.833 dolar) OECD ortalaması 30.563 dolar. Yani TL olarak yazayım aylık yaklaşık 1.600 TL bizimki. Adamların, yaklaşık 11.000 TL…

Yine de bakalım, neden mutsuzmuşuz… 

• Kazanılan para yetmiyor • İşsiz sayısı yüksek • Çalışan kadın sayısı az
• Çalışma süreleri çok uzun• Eğitim düzeyi düşük • Üniversite bitiren kadınların sayısı az • Hava kirliliği sağlığa zarar verecek düzeyde • Su kalitesi düşük

Sözcü’den Nuray Tarhan’ın haberine göre; Türkiye, 15-64 yaş arasında iş sahibi olma oranıyla (yüzde 51), yüzde 67 olan OECD ortalamasının oldukça altında bulunan ülkeler arasında yer alıyor. Çalışan insan nüfusunda kadınların oranı ise sadece yüzde 31. Ayrıca çalışanların yüzde 34’ünün çok uzun saatler (haftada 50 saatten fazla) çalıştığını söylemesi de Türkiye’yi yine OECD ortalamasının (yüzde 13) gerisine itiyor.

Ortalama yaşam süresinde ise 78 yılla OECD ortalamasının (80) sadece 2 yıl gerisindeyiz. Ancak hava kirliliği konusunda aynı şeyi söylemek mümkün değil. OECD ortalaması metreküpte 13.9 mikrogram olduğu halde Türkiye’de rakam 20 mikrogram olarak akciğerde ve sağlıkta hasara yol açabilecek bir seviyede bulunuyor. Su kalitesinde de çok iyi durumda olduğumuzu söyleyemeyiz. İnsanların yüzde 63’ü su kalitesinden memnun olduğunu söylerken OECD’de bu oran yüzde 81 düzeyinde bulunuyor.

Rapor bu minval üzerinde gidiyor. Şu Gayri Safi Yurt içi Hasıla, (GSYH) rakamlarına göre yıllık gelir olayını bir türlü çözemem. Yani ben yıllık (1.600 x 12 ay üzerinden) 19.200 TL kazanıyorum. Dolara vuruyorum günlük kurdan 4.682 Dolar…(Ben bu yazıyı yazarken dolar arttı yine, 100 TL daha fakirleştik.)

E hani 10.000 Dolar seviyesindeydik?

Uzmanların yaptığı GSYH hesabı oldukça karışık. Öyle olmaz diyorlar. Maaşını 12 ile çarp, çıkanı dolara çevir… Bu yanlış bir hesapmış.

Epey bir zaman oldu. GSYH ile ilgili bir yazı okumuştum. Yazı benzetme üzerine kurulmuştu. Biz daha iyi anlayalım diye.

Bir lokanta düşünün. İçerideki müşteri sayısı 10. Hepsinin cebinde 50’şer  TL var. Toplamda 500 TL. Bölünce kişi başına düşen gelir,

50 TL oluyor. Değil mi, Evet…

Sonra lokantaya biri giriyor. Onun cebinde ise 1.000 TL var. Ne oldu lokantadaki toplam? 11 kişi. Ceplerindeki para? 1.500 TL. GSYH hesaplıyoruz, toplam geliri kişiye bölüyoruz basitçe. Böl, böldüm. Ne etti? 136,36 TL etti. Bi dakka yahu bu müşterilerin cebinde 50 TL yok muydu? Vardı ama zenginleştiler işte.

Haydiii, şimdi herkes birbirini tebrik ediyor lokantada falan.. Niye?  Zenginleştik işte… Televizyondan ilgili açıklamayı seyrediyorlar. Kaç paran var yeğen? diyor birisi.  Abi benim 50 lira olmuş sana 136,36 TL diyor öteki. Baksana televizyona. Lokanta birden hayal kurmaya başlıyor. En pahalı yemeği ısmarlıyorlar birbirlerine.

Derken… 1000 TL’si olan adam çıkıyor lokantadan. Hesap geliyor sonra… Birine 120, diğerine 85, bir başkasına 130 TL’lik hesaplar.

Acaba ödeyebilecekler mi?

Kurmaca yaptım. Elbette böyle bir şey olmadı. İstatistik bu. Bir varmış, bir yokmuş… Zamlanan ürünü endeksten atarsın, enflasyon düşük çıkar falan filan olur.

Her yazıdan bir sonuç çıkmayabilir. Sonuçta ünsüz, bi’şeysiz biriyim işte.

Niye böyle dediğimi bir sonraki yazıda anlatayım. Black Mirror dizisinden bir örnekle… İyi tatiller.