Ankara’dan sahneler

Yeşilçam filmlerinin sahnelerinin çekimleri genelde İstanbul ve çevresinde gerçekleşir. Ankara bu konuda ihmal edilen bir şehir. Ancak “Ankara’dan sahneler” sergisini gezince Ankara’nın bilmediğimiz ne çok filme çekim mekanı olduğunu görüyoruz. Foto muhabirliğinden emekli meslek büyüğümüz, araştırmacı ve fotoğraf sanatçısı Uğur Kavas “Ankara’dan sahneler” sergisini Ankara Doğan Taşdelen Çağdaş sanatlar merkezinde açtı. Sergide sinema, belgesel ve dizilerde Ankara’yı mekan olarak kullanan eserlerin afişleri ve sahne fotoğrafları, emeği geçenler ve çekimde kullanılan mekanların bilgilerine ulaşılabiliyor. Hiç akla gelmeyecek böyle bir araştırma ancak Uğur Kavas gibi yıllarını Başbakan ve bakanları fotoğraf makinesiyle takip edip bu arada fotoğraf sanatına, halk bilimine ve görsel arşiv toplamaya adayan bir araştırmacının aklına gelir. 1925 yılından itibaren 52 film, 17 diziye ve 47 belgesele ait dökümanlar bu sergi ve hazırlanan kitapta belge haline getirilmiş.

İlgimi çok çeken ve benim için de anısı olan 1934 yılında 10. yıl törenlerini ve Atatürk’ün 10. Yıl Nutuk’unu belgeleyen “Türkiye’nin kalbi Ankara” filmi oldu.1988 yılında TRT video montaj servisinde çalışırken yönetmenin Rus büyük elçiliğinden elde ettiği görüntüleri getirdiğinde tanışmıştım bu filmle. O güne kadar 10. Yıl nutku sesi son derece cızırtılı ve bozuk görüntülerle kırpık şekilde defalarca yayınlanıyordu. Ama biz yeni görüntüleri izlerken gözlerimize inanamadık. Görüntü ve ses dün çekilmiş kadar netti. Ve bildiğimiz nutuktan başka Türkiye ve Ankara görüntüleri vardı. Biz filmi televizyonda ilk izleyen şanslılardık. Filmin içinde Türkiye’nin 10 yılda aldığı yol çeşitli mekanlardaki Cumhuriyet yapıları ve Türk halkının görüntüleriyle anlatılıyordu. İçinde uçakla çekilmiş birçok görüntü de vardı. Böyle değerli bir filmin ilk gösterimlerinden sonra Türkiye de hiç kopyasının kalmamasına insan inanamıyor. Filmin çekim ekibinin SSCB vatandaşı olması ve filmin hiçbir yerinde olmamasına rağmen komünizm propagandası yapılıyor diyerek yok edildiğini belgelerden anlayabiliyoruz. Türk devriminin modern yapıları ve vatandaşların bunun için çalışırken verdikleri emeklerin görüntülenmesi bazı niyet okuyucuları tarafından Sovyet devrimine gönderme varmış gibi yorumlanmış anlaşılan. Sonraki yıllarda böyle bir belge filmin olduğu tamamen unutulmuş.

Sergide çocukluğumun geçtiği Cebeci sinemalarında beğenerek izlediğim Sürü, Köprü, Zübük filmlerinin afişleri vardı. Bu filmlerin Ankara’da çekilen sahnelerinin olduğunu geçte olsa öğrenmiş oldum. Uğur Kavas yaptığı bu araştırma ile 11. kitabını çıkarmış. Araştırmalarını bizlere ulaştırarak yaptığı hizmete minnettarım. Araştırma yapan ve arşivlerini kendine saklayan diğer insanlara buradan çağrı yapalım. Topluma kitap veya sergi olarak iletildiğinde arşivler değer buluyor Eğer Ankara’ya yolunuz düşerse Çankaya Doğan Taşdelen Çağdaş sanatlar merkezini ziyaret etmenizi tavsiye ederim.