Nöbetçi Eczaneler
2006 yılında çıkan, yerli tohumların üretimi ve ticaretini yasaklayan yasadan sonra, Çanakkale Belediyesi düğmeye bastı. Belediye tarafından Çanakkale’de Tohum Sandığı Merkezi kurularak, Çanakkale genelindeki yerli (Ata) tohumlarına ulaşıldı ve o tohumlar koruma altına alındı. Ata mirasına sahip çıkılan Çanakkale’de 2 yıldır faaliyette olan Tohum Sandığı Merkezi faaliyetlerine ve çalışmalarına son sürat devam ediyor. Çanakkale, yerli tohumunu üretmeyi, korumayı, yaygınlaştırmayı ve üretiminin yapılmasını sağlarken, vatandaşları ata tohumları ile buluşturuyor.
Çanakkale Belediyesi’nce 2017 yılında faaliyete geçen Tohum Sandığı, Çanakkale bölgesinde bulunan yerli tohumların toplanıp, korunup, sağlam bir şekilde vatandaşa ulaştırılması için faaliyetlerine hızla devam ediyor. 100 yılı aşan tarihe tanıklık etmiş, bir zamanlar Emile Vitalis’in binasının bulunduğu, Çanakkale’nin ilk su kuyularından birisine sahip olan yapı Belediye tarafından restore edildi. Restorasyon sonrasında yapı Tohum Sandığı olarak 3 dönümlük arazinin 1 dönümünde tohum yetiştiriciliği yapılacak düzeye getirildi.
Tohum Takas Şenliği öncesinde gündeme gelen Tohum Merkezi’nde bulunan iki Ziraat Mühendisi Esra Örnek ve İbrahim Batdal ile gerçekleştirdiğimiz röportajda, Çanakkale’nin merak ettiği soruları kendilerine yönelttik.
Tohum Sandığı’nın kuruluş amacı nedir?
Ziraat Mühendisi İbrahim Batdal, “2006 yılında çıkan 5553 sayılı tohumculuk yasası ile yerel tohumların ticareti ve üretimi önemli ölçüde sekteye uğradı. Yerel tohumların belli bir metrekarenin üzerinde üretimi ve ticareti yasaklandı ve cezai işlem getirildi. Bu sebepten dolayı yerel tohumların korunması ve kollanması ihtiyacı ortaya çıktı. Belediye Başkanımız Ülgür Gökhan’ın şahsi girişimleri ile Tohum Sandığı projesi hayat bulmuştur. Hibrit tohumların yaygınlaşması ile yerli tohumlara sahip çıkılması ihtiyacı bu merkezin kuruluşunun esas amacıdır.”
Tohum Sandığı tohumları nasıl elde ediyor?
Batdal, “Bizim burada göreve başladığımızda, müdürlerimizin şahsi uğraşları ile başta Park ve Bahçeler Müdürlüğü ekiplerince kendi bahçelerinde olan tohumlarla bir bahçe oluşturuldu. Dışarıdaki bahçede 30 civarında tohum vardı. Belki daha da azdır. Ellerinde tohumlar olanlar bize gelip bağışlıyorlar. Tohumları getirenler oluyor. Dışarıdan bu işe gönül vermiş, yerel tohum üreticileri birinci bağışçılarımızı oluşturuyor. Daha sonrasında burasının ne iş yaptığını bilenler bizimle tohum takasına geliyorlar. Bize tohum bağışlıyorlar, bizde onlara bağışlıyoruz.”
Hangi tohumlar sıklıkla kullanılıyor?
Örnek, “Tabi ki en çok tüketmeyi sevdiğimiz tohumlar; domates, biber, patlıcandır. Yaz sebzeleri genel anlamda tüketiliyor. Kışın üretim meşakatli olduğundan, yaz sebzeleri oldukça tercih ediliyor. Karpuz ve kabak vatandaşlarca ilgi gören tohumlar arasında bulunuyor.”
Dışarıdan gelen tohumlara bir inceleme yapılıyor mu?
Batdal, “Biz dışarıdan gelen her tohuma öncelikle hibrit tohum muamelesi yapıyoruz. Kontrol etmenin iki yolu var, birincisi laboratuar ortamında analiz, ikincisi kontrol parselleri oluşturulması. Geleneksel yöntemlerle biz kontrol parsellerinde gelen tohumu ekip, iki yıl süreyle inceliyoruz. İki yıl sonunda yapılan inceleme neticesinde, türün özelliğini belirliyoruz. Bu süreç iki yıl sürmektedir. Ekip, tohum oluşmasını bekleyip, tohumun özelliğine bakıyoruz. Bu işlem biraz meşakatli ve uzun süren bir işlemdir. Üçüncü şahıslara verilen tohumlar yapılan incelemeler sonucunda, yerli tohum olduğu kanıtlanan tohumlardır. ”
Çanakkale genelinde yerli tohumlar yaygın bir şekilde bulunuyor mu?
Örnek, “Çok şükür var. Kaz dağları başlı başına biyoçeşitlilliği çok yüksek bir bölge. Endemik bitki türü olarak çok zengin bir bölge… Tabi ki kaybolanlar vardır. Bizim de burada amacımız, bu tohumların, var olan tohumların bulunması ve korunmasıdır. Atalık tohumlar, yüz yıllardır atalarımız tarafından kullanıldığı için atalık tohum deniyor.”
Hibrit tohum ile yerli tohum arasındaki fark nedir?
Batdal, “Tohumculuk sektörünün yüzde 60’ı İsrail’in elindedir. 4 şirket dünyaya tohum ihraç ederlerken, aynı zamanda kanser ilaçlarını da satıyorlar. İsrail vatandaşları kendi ürettikleri tohumları değil, dünyanın diğer yerlerinde yetişen organik tohumları tüketiyorlar. Artan tarım ilaçları ile yerli tohumlar zaman içerisinde bozulmaya uğramışlardır. Ata tohumu nedir? Yüzyıllardır, o yörenin ekosisteminde yetişen ve kendiliğinden yetişebilen tohum demektir. Hibrit ve GDO yeni bir oluşum olarak birden ortaya çıkmışlardır. Hibrit ve GDO vücut tarafından tanınmadığı için dolaşım ve sindirim sistemine ciddi zararlar veriyor. Hibrit tohumlar genel anlamda insan sağlığına zarar verirken, ata tohumlarının, yerli tohumlarında kimyasına zarar vermektedirler. Ata tohumu bulunduğu bölgenin ekosistemi içerisinde yetişen tohumlar olurken, hibrit tohumlar laboratuarda üretilen yapay tohumlardır. Bu sebepten ötürü yapay tohumların insan sağlığına ciddi zararları bulunmaktadır.”
Çanakkale’de çalışma alanlarınız yeterli mi?
Ziraat Mühendisi Esra Örnek, “Şu anda 1 dönüm kadar arka bahçemiz var. Bir de bize Esenler Mahallesi’nde 11 dönümlük bir arazi ayrıldı. Dikimlere başladık. Bu sene nohut, bakla, güne bakan, mısır gibi ürünler ekilmeye, başladı. Bu yıldan itibaren Esenler Mahallesi’ndeki alanı aktif bir şekilde kullanacağız.”
Tohum Sandığı vatandaşlar tarafından ziyaret ediliyor mu?
Örnek, “Geçen sene haftada bir iki ziyaretçi gelirken, şimdilerde günde 15-20 kişi bizden tohum almaya geliyor. Geçen yıl bin, Bin 500 arası tohum dağıtımı gerçekleştirdik. Bu sene 5 bin tohum paketini bitirdik. 5 bin pakette Tohum Takas Şenliğinde yerel tohumlarımızın dağıtımlarını gerçekleştireceğiz. Tohum Sandığı’na ger geçen gün vatandaşların ilgisi giderek artıyor. Ziyaretlerde artış yaşanıyor. Merak edenler, bilenler geliyorlar, bilgi ediniyorlar. Tohum takasları gerçekleştiriyoruz. Bilinirlik artıyor. Biz bu sene sezon sonuna kadar 15 bin paket tohumun dağıtımını gerçekleştireceğiz.”
Ziyarete gelen çocuklar tohumları ne derece tanıyorlar?
Örnek, “Çocuklar tükettikleri besinlerin tohumlarını tanıyorlar. Onun dışındaki tohumları tanıyamıyorlar. Biz ipuçları ile onlara çağrışım yaptırmaya çalışıyoruz. Biz burada çocuklara tohumları gösterip, yetiştirilmiş hallerini de gösteriyoruz. Ailelerde tüketilen ürünler ve besinler çocuklar tarafından tanınıyor. Benim en sevdiğim kısmı, çocuklara ürünleri tanıtıp ve o tanıma sürecini birlikte burada yaşamamızdır.
Tohum Takas Şenliği’nde Çanakkalelileri neler bekliyor?
Örnek, “Yerel ve doğal ürünlere ulaşmak ve yaygınlaştırmak üzere biyoçeşitliliğimizi korumak adına düzenlenen tohum takas şenlikleri ve etkinlikleri ile yerel tohumların kullanımlarının yaygınlaşması, geleneksel bilgilerin paylaşılması, tüketicilerde yerel tohum bilincinin oluşturulması, yerel üretim ve tüketim konularında olumlu algı yaratılması hedeflenmektedir.”
Tunahan Ünsal
